MÜZELİK ve KOLEKSİYONLUK ESERLER MÜZAYEDESİ | 29

1924 yılında İstanbul’da doğdu. 1947’de Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun oldu. İktisat doktorası yapmak üzere 1948 yılında Paris’e gitti. Paris'in canlı sanat ortamının etkisiyle resme yöneldi. Bir süre Academie de la Grande Chaumiére’de desen dersleri aldı. Yaptığı geometrik soyut resimlerle sanat dünyasına girdi. Abidin Dino, Selim Turan, Avni Arbaş ve Albert Bitran gibi Paris’de yaşamını sürdüren Türkiye’den sanatçılarla yakın dostluklar geliştirdi. 1953 ve 1955 yıllarında birer eseri Salon des Realites Nouvelles’e kabul edildi. 50’li yılların sonlarına doğru Lucien Durand ile çalışmaya başladı. Sir Robert ve Lady Lisa Sainsbury’nin Mübin resmi ile tanışmaları da bu yıllara rastladı.

1901 yılında İstanbul, Büyükada’da Şakirpaşa Konağı’nda doğdu. 13 yaşında resimle ilgilenmeye başlayan Zeid, 1920'de Sanayi-i Nefise Mektebi'nde ilk kız öğrenci olarak sanat eğitimine başladı.  Modern Türk Resmi'nin doruklarından biri olarak nitelendirilen sanatçı, sanata düşkün Şakir Paşa Ailesi'nin bir ferdidir. Fahr-el Nissa Zeid, diplomat, hattat ve tarihçi Şakir Paşa'nın kızı, Sadrazam Cevat Paşa'nın yeğeni, yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı'nın (Halikarnas Balıkçısı) ve ressam Aliye Berger'in kardeşidir. Ressam Nejat Devrim ve tiyatro sanatçısı Şirin Devrim, Zeid'in ilk eşi yazar İzzet Melih Devrim'den olan çocuklarıdır. Zeid, seramik sanatçısı Füreyya Koral'ın ve ressam Can Kabaağaçlı'nın da teyzesidir. Fahr el Nissa Zeid, ilk evliliğini tanınmış yazar Edip İzzet ile, ikinci evliliğini de 1954 yılında Irak Kraliyet Ailesi'nin üyesi ve Irak'ın Berlin ve Londra Büyükelçisi Emir Zeid ile yapmıştır. Eşinin görevi dolayısıyla Avrupa'nın sanat merkezlerinde yaşama fırsatı bulmuş ve resim çalışmalarına aralıksız devam etmiştir. Kendi yaşamı ve sanatını anlatan bir kitabı da bulunmaktadır. Lirizm ve romantizme dönük resimleriyle ve son döneminde yoğunlaştığı portreleri ile tanınmıştır. 1994'de Washington'daki National Museum of Women in the Arts'da, ”Arab Women Artists” (Arap Kadın Sanatçılar) başlığıyla düzenlenen sergide yapıtları yer alan Fahr El Nissa Zeid 1991 yılında Ürdün-Amman'da ölmüştür.

Albert Mille, 1872 yılında İstanbul ‘da doğdu. 18 yaşındayken Paris Güzel Sanatlar Akademisi’ne başladı. İlk resim derslerini Maisonier’den aldı. Hocaları arasında Jean Leon Gerome’da bulunmaktadır. 20 yıl boyunca Paris’te kalan sanatçı tablolarını bazı salonlarda sergiledi, 1909 yılında İstanbul’a döndü. Sanayi-i Nefise Mektebi’nde kısa bir süre hocalık yapan sanatçıya Profesörlük ünvanı verildi. Fransız ekolüne sıkı sıkıya bağlı olan Mille, gördüğünü tuvale aktarırken abartıya kaçmamış hiçbir zaman aşırılığa yönelmemiştir. Aynı zamanda bir ahşap ustasıdır. Sanatçının çalışmaları müze ve özel koleksiyonlarda yer almaktadır.

Fransız Oryantalist Ressam Frère Bey 1814’te Paris’te doğdu. École des Beaux-Arts’da Jules Coignet ve Camille Roqueplan’dan eğitim aldı. Eğitiminden sonra Fransa’da Alsace, Auvergne ve Normandiya’yı gezdi. 1834 Paris Salonu’nda “Vue des Environs de Strasbourg” tablosunu sergiledi. 1839’da Cezayir’e yaptığı ilk gezi sırasında Württemberg Kralı’nın sipariş ettiği çalışmaları tamamladı. Paris’e dönerken Constantine ordusuyla birlikte yolculuk etti. 1850’lerde Malta, Yunanistan, Mısır ve Türkiye’yi ziyaret etti. Beyrut, Şam ve Palmyra üzerine eser üreten az sayıdaki sanatçıdan biri oldu. 1853’te Kahire’de bir stüdyo kurdu. Mısır valisi tarafından “Beylik” ünvanına layık görüldü. 1869’da Süveyş Kanalı’nın açılışı için İmparatoriçe Eugénie ile birlikte bir kez daha Mısır’a gitti.

1848’de İstanbul Beşiktaş’ta doğdu. Sultan Abdülmecit Han’n saray kemancısı Ohannes Givan’ın oğlu, tanınmış ressam ve resim hocası Harutyun Givanian’ın da ağabeyidir. 1860’larda, Beşiktaş’taki Ermeni Mektebi’nde ressam Apraham Sakayan’ın talebesi oldu. 1874’te Fransız ressam Pierre Désiré Guillémet’nin Beyoğlu’nda açtığı Desen ve Resim Akademisi’nde, 1876-79 yılları arasında da İtalya’da resim eğitimine devam etti. Elifba Kulübü tarafından açılan sergiye dört natürmort çalışmasıyla katıldı. Beyoğlu’nda yer alan Rus Sefarethanesi’nde 1894’te bir resim sergisi açtı. Beylerbeyi, Çırağan ve Yıldız Sarayı’nın duvar süslemelerini yapan Givanian, İstanbul tiyatroları için de dekorlar hazırladı. İtalyanca operalarda da rol alan çok yönlü bir sanatçıydı. Pek çok özel koleksiyonun yanı sıra, İstanbul Belediye Müzesi ile Viyana ve Venedik St. Lazzaro Adası’ndaki “Congregazione Armena Mechitarista Manastırları”nda tabloları bulunmaktadır. 1894-1905 yılları arasında Odessa ve St. Petersburg’da yaşamını sürdürdü. 1906’da İstanbul’da yaşama veda etmiştir.

Osmanlı dönemi asker ressamlardan olan Bahriyeli Ben’im, Mühendishane-i Bahrî-i Hümayun’dan teğmen rütbesiyle, daha sonra ise Sanayi-i Nefise Mektebi’nden 1906’da birincilikle mezun olmuştur. 1.Dünya Savaşı öncesinde bahriye yüzbaşılığından emekli olmuştur. 1.Dünya Savaşı yıllarında Sami Yetik, İbrahim Çallı, Hikmet Onat, Namık İsmail, Avni Lifij, Ali Sami Boyar ile birlikte Şişli’de Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından kurulan atölyede (Şişli Atölyesi) Viyana ve Berlin sergileri için resimler yapan önemli sanatçılarımızdandır. Eserleri İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Askeri Müze, İstanbul Deniz Müzesi, Ankara Cumhuriyet Müzesi, Cumhuriyet Gazetesi Arşivi ve yerli yabancı önemli koleksiyonlarda mevcuttur.

1885 yılında Gelibolu’da doğdu. Orta öğrenimini İstanbul’da Mercan İdadisi’nde, yüksek öğrenimini ise Edebiyat Fakültesi’nde tamamladı. Üç yıl kadar Sanayi-i Nefise Mektebi’nde Salvatore Valerie Atölyesi’nde çalıştı. Kuleli Askeri Lisesi ve Ankara Kız Lisesi’nde resim öğretmenliği yaptı. Sanatçı, gerek 1914 Dönemi, gerekse 1930-50’li yıllarda oluşan Müstakiller ve D Grubu sanatçılarının hakim olduğu sanat ortamlarının yeni etkileşimleri içinde bazı grup sergilerine katılsa da genellikle bağımsız çalıştı.

1858 yılında Üsküdar'da doğduğu için sanat tarihimize Üsküdarlı Hoca Ali Rıza adıyla geçmiştir. Süvari binbaşısı Mehmet Rüştü Bey'in oğludur. Rüştiyedeki öğrenciliği sırasında resim derslerindeki yeteneği ile dikkat çeken Hoca Ali Rıza, resim derslerini Osman Nuri Paşa, Süleyman Seyyid Bey ve M.Kess'den almıştır. 1884'te teğmen olarak Harbiye'yi bitiren ressam, daha sonra bu yüksek okula resim öğretmeni olarak girmiştir. 1910 yılında Yarbaylıktan emekliye ayrılan sanatçı Kuleli Askerî Lisesi ve Harbiye'de, emekli olduktan sonra da Darülşaffaka, Kız Sanayi-i Nefise Çamlıca, Üsküdar ve Ameli Hayat Kız okullarında 47 yıl resim hocalığı yapmış ve pek çok öğrenci yetiştirmiştir. II.Meşrutiyet’ten sonra kurulan Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nde başkanlık yapmıştır. Hoca için realizmin en zengin temsilcisi diyebiliriz. 1930'da Üsküdar'daki evinde öldü. Hoca Ali Rıza, Türk Resim Sanatı Tarihi'nde eşine rastlanmayan bir değer olarak kabul edilmektedir. Birçok müze ve özel koleksiyonda eserleri mevcuttur.

Halid Naci, 1875’te İstanbul’da doğdu. Henüz ilk mektepte iken devamlı resim yapması ve resim sanatına olan yeteneği ile dikkat çekti. Bahriye Mektebi’nde eğitimine devam ederken yaptığı resimler öğretmenleri tarafından beğenildi ve daima destek gördü. Okul müdürü tarafından zamanın Bahriye Nazırı Hüseyin Hüsnü Paşa’nın portresini yapmaya teşvik edildi. Karakalem tekniği ile yapılıp Paşaya takdim edilen portreyi Hüseyin Hüsnü Paşa çok beğendi. Daha sonra Sultan Abdülhamid Han’ın karakalem portresini yaptı ve Sultan’a takdim etti. Bunun üzerine Sultan Abdülhamid Han tarafından özel bir irade çıkarılarak izinli askeri öğrenci statüsünde Sanay-i Nefise Mektebinde resim eğitimine başladı. Sultan’ın emriyle yetiştirilmek üzere Sévres Porselen Fabrikası’na gönderilmiş dönüşünde ise 1894 Kasım ayından itibaren Yıldız Çini Fabrika-i Hümayun’da baş ressamlık görevine getirilmiştir.

1890 yılında Samsun’da doğdu. 1912 yılında Galatasaray Lisesi’nden ayrılarak Paris’e giden sanatçı, önce Julian Akademisi’nde, sonra da Fernand Cormon atölyesinde öğrenim gördü. 1914’te tatil için İstanbul’a gelen sanatçı I.Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla Paris’e geri dönememiş, aynı yıl silah altına alınarak Kafkas Cephesi’ne gönderilmiştir. 1917’de Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın Şişli’de açtığı atölyede savaş resimleri yapmış, 1918’de bu yapıtların Viyana ve Berlin sergilerindeki hazırlıklarıyla ilgilenmek üzere Almanya’ya gitmiş ve savaşın sona ermesiyle 1919’a dek Berlin’de kalarak Corinth ve Liebermann Atölyesi’nde çalışmalarını sürdürmüştür. 1927’de İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi müdürlüğüne atanana dek çeşitli görevler almış, 1920’de İtalya’ya, 1922’de de Paris’e gitmiştir. Paris dönüşü 1926’da önce resim eğitimini denetlemekle görevli müfettişliğe atanmış, 1 yıl sonra üstlendiği Akademi müdürlüğünü ölümüne dek sürdürmüştür.

1863 yılında İstanbul’da doğdu. Bahriye Mektebi’nde okudu. Harbiye’ye devam ederek teğmen oldu. Osmanlı Donanması için inşa olunacak Ejder torpido botunun yapımına nezaret etmek üzere Hamburg’a gönderildi. Daha sonraları subaylıktan istifa ederek gemi mühendisi olarak çalışmaya başladı. Aynı zamanda ünlü ressamların atölyelerine de devam ederek resim çalışmalarını sürdürdü. Renkli litografya ve gravür baskısını öğrendi, bu usulle birçok resmini de çoğaltabildi. 1926 yılında İstanbul’da vefat etti.

Asıl adı Hasan Hayrettin Çizel’dir. İlkokulu ve ortaokulu Dimetoka’da okuduktan sonra Edirne İdadisi’ni bitirdi. Hasan Rıza Bey’den (Şehit Hasan Rıza) resim öğrendi. Hocası gibi savaş ve kahramanlık konularını içeren kompozisyonlar üzerine yoğunlaştı. Sanayi-i Nefise’de Adil Bey’in yanı sıra Warnia Zarzecki ve Valery’den resim dersleri aldı. 1914’te Akademi’yi bitirince Çanakkale savaşlarına katıldı. Bu yıllarda Çanakkale ve çevresinden krokiler çizdi, suluboya resimler yaptı. Devlet adına Almanya’ya gönderilen sanatçı, Hofmann’ın atölyesinde çalıştı. Dönüşünde İstanbul’da Şark Sanayi-i Nefise Atölyesi adında bir yer açtı. İstanbul’daki orta öğrenim kurumlarında resim öğretmeni olarak uzun yıllar görev yaptı. Tarihsel temaları işleyen resimlerinden sonra, bütün çabasını peyzaj resmi üzerinde yoğunlaştırmış olan Hayri Çizel’in sanatı, 1914 kuşağı ressamlarının izlenimci paletine yakındır.

Felix Wygrzywalski, 1875 yılında Polonya’da doğdu. 1893-1898 yılları arasında Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde, ardından Paris’teki Académie Julian'da okudu. 1906 yılında Mısır’a yapmış olduğu seyahatte Oryantal Resim Sanatı’ndan etkilenip bu akıma yöneldi. Eserleri Krakow Ulusal Müzesi, Wrocław Ulusal Müzesi, Gdańsk Ulusal Denizcilik Müzesi, Szczecin Ulusal Müzesi gibi önemli koleksiyonlara girmiştir.

Hat Sanatı’nda Hz.Muhammed’in görünüşünü, hal ve hareketlerini anlatan tasarımsal metinler olan Hilye-i Şerife’lerin ortaya çıkmasını sağlayan en önemli unsurlardan biri Hz.Muhammed’in "Ya Ali, hilyemi yaz ki vasıflarımı görmek, beni görmek gibidir!" mealindeki hadistir. Hilye levhalarının yazılması ve bezenmesi sadece Osmanlı Türkleri’ne has olup diğer İslâm ülkelerinde bu tarz bir uygulamaya rastlanmaz. Hilye metninin ilk kısmının yer aldığı göbek güneşe benzetilir. Onu kuşatan hilâl formu, Hicret-i Nebeviyye’nin sembolü olan ve İslâm takviminde esas alınan ayı temsil eder. İnanışa göre Resûl-i Ekrem’in bu âlemi nuruyla aydınlattığı için güneş ve aya benzetildiğinden hilyenin göbek kısmında güneş, bunu çepeçevre saran bölümde ise hilâl şekli oluşturulmuştur. Hilyenin klasik kompozisyonda ilk kez hüsn-i hattın önde gelen isimlerinden Hafız Osman (1642-1698) eliyle levha şeklinde yazıldığı kabul edilmektedir. Önemli bir hususta, Hilye-i Şerife’lerin evlerde bulundurulması konusudur, bu geçmiş zaman İstanbul’unun dinî folklorunda göze çarpan bir özelliktir. Herhangi bir dini dayanağı olmasa da Hilye-i Şerife’lerin bulunduğu eve huzur, bereket, saadet getireceğine, orayı afetlerden, felaketlerden, yangından, salgın hastalıklardan ve musibetlerden koruyacağına inanılmıştır.

Gemolojide (değerli taşlar bilimi) kaya kristali (rock crystal) olarak adlandırılan doğal kristal necef, kuvars grubundan yarı değerli bir taştır. Necef denmesinin nedeni Osmanlı döneminde Irak’ta Kule yakınlarındaki Necef kentinden getiriliyor olmasıdır. Necefin yer aldığı kuvars grubu taşlar çok güçlü bir kristal iskelet yapısına sahiptir. Bu yapı onları son derece sert ve dayanıklı kılar, yarılmalarını önler. Mohs ölçeğine göre sertlik derecesi 7, elmasınki ise 10’dur, bu sebeple işlenmesi üstün bir yetenek ve tecrübe gerektirir. Yüzyıllar boyu hastalıkları tedavi etmede ve büyü gibi mistik ritüellerde kullanılan necef taşının, kişinin etrafındaki kötü enerjiyi dağıtarak pozitif enerjiye çevirdiğine, zihinsel açıdan konsantrasyon algısını güçlendirdiğine, canlılık ve güç kayıplarına engel olduğuna, ruhsal dengenin sağlanması ve iç huzurun bulunabilmesine faydalı olduğuna inanılmıştır.