MÜZELİK ESERLER MÜZAYEDESİ | 33

SULTAN III.AHMED HAN TASVİR-İ HÜMÂYUN MİNYATÜRÜ

18.Yüzyıl başı. Osmanlı. Sultan III.Ahmed Han (1703-1730) minyatürü, arka tarafında serbest elle çizilmiş "Şahkulu" üslübu motifler yer almakta. Kağıt üzerine “Talik” hattı ile yazılmış, rakamlarda surh (kırmızı), yazılarda ise is (siyah) mürekkebi kullanılmış. Eski Türkçe (Osmanlıca) ile “1084, 115 - Sultan Ahmed bin Mehmed Han - 1142, 28, 1149” ibareli. Altın yaldız bezemeli, altın cetvelli. Sultan III.Ahmed Han, İznik çinileri ile kaplı duvarın önünde ayakları “Bursa Kemeri” şeklinde tasarlanmış altın bir taht üzerinde bağdaş kurmuş vaziyette otururken tasvir edilmiş, yerde renkli bir döşeme halısı serili. Başında altın üç sorguçlu beyaz kavuğu, altın düğmeli samur kürklü kaftanı ve belinde murassa altın kemeri bulunmakta, her iki serçe parmağında da altın taşlı bir yüzük takılı. Sol eli tahtın sol kolunda, sağ eli ise sağ dizinin üzerinde sağa doğru oturmaktadır. Padişah tasvirlerinde genellikle vücutlar sola bakar şekildedir, bu gibi örnekler son derece nadirdir. Haliyle. Benzer örnekleri “Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu”nda yer almakta. Osmanlı Resim ve Minyatür Sanatı’nın benzer örnekleri müze koleksiyonlarında yer alan yüksek kıymette ele geçmez müzelik şaheseridir.

Referans: Kıyafet-El İnsaniye Fi Şemail El-Osmaniye / Seyyid Lokmân Çelebi bin Hüseynî al-Asûrî al Urmevî, 1579 / TSM

Ölçüler: 18.5 x 10.5 cm.
Çerçeveli Ölçü: 26.5 x 18 cm.

SULTAN ABDÜLMECİD HAN TUĞRALI ZERENDUD LEVHA

“Medresetü’l Hattâtîn Muallimi Mustafa Ferîd Bey”

19.Yüzyıl sonu. Osmanlı. “Mustafa Ferîd Bey” ketebeli. Ketebesi “Ferîd” şeklinde atılmış. Sultan Abdülmecid Han (Abdülmecid Han bin Mahmud el-muzaffer daima) tuğrası. Zerendud tekniği kullanılarak siyah zemin üzerine sülüs hattı ile çekilmiş. Altın ile “Rokoko” üslubunda zengin tezhipli. Altın cetvelli. Ferîd Bey’in zor tesadüf edilen levhalarından. Türk Hat Sanatı’nın yüksek kıymette ele geçmez koleksiyonluk bir örneğidir.

Ölçüler: 48.5 x 59 cm.

ÇARŞAMBALI MEHMED ÂRİF BEY (1828-1892)

“İstifli Hat Levha”

Ketebeli. Hicri 1302 tarihli. Siyah zemin üzerine beyaz üstübeç mürekkebi ile tatbik edilmiş, tezhipli. Celi Sülüs hattı ile "Ayet-i Kerime" yazılı. Üstübeç mürekkebi ile geometrik ve floral bezemelerden oluşan bir cetvel ile çevrili, kurdeleli çiçek buketleri ile tezyinli.

Fâtır Suresi 28.Ayet;
“Allah'tan kulları içinde ancak âlimler korkar”

Provenans: Osmanlı Kadın Ressamlardan Nevzat Hanım Aile Koleksiyonu

Ölçüler: 42 x 39 cm.

AMEL-İ SÜLEYMAN (19.YÜZYIL)

“Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu”

Ketebeli. Hicri 1279 / Miladi 1872 tarihli. Ketebesi “Amel-i Süleyman, Sene 1271” şeklinde atılmış. Kat’ı tekniği ile yeşil renk zemin üzerine “Osmanlı Rokokosu” üslubunda beyaz renk kıvrımlı dallar ile “Mevlevi Dal Sikkesi (Tarikat Tac-ı Şerifi)” tatbik edilmiş. Sikkenin merkezinde altın ile talik istif "Ya Hazret-i Mevlana" ibaresi, üst kısmında ise altın ile tuğra formunda istiflenmiş sülüs hat “Muhammed Celâleddîn-i Rûmî, Kuddise Sirruhû” ibaresi yer almakta. Sütunların oluşturduğu kemerin dışında kalan alanlar “Rokoko” üslubu abartılı bezemeler ile oluşturulmuş bir çerçeve içine alınmış. Kat’ı sanatçısı Süleyman’ın “David Collection, Kopenhag”da H.1280 tarihli bir eseri, “Nasser D. Khalili” Koleksiyonunda ise H.1282 tarihli bir başka kat’ı eseri bulunmaktadır. Türk Hat Sanatı’nın emsalleri müze koleksiyonlarında yer alan, Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu’na ait olması sebebi ile ayrıca büyük önem arz eden ele geçmez koleksiyonluk şaheseridir.

Provenans: Sultan II.Abdülhamid Han’ın Maliye Nazırı Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu

Referans: Katıa Hatlar, Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner, 1995 / Türkiyemiz D. Sayı:76 Sayfa: 15, 17

Hat Sanatında Meyve İstifli Hatlar, Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner, 2008 / Turkish Studies Volume 3, 5 Sayfa: 102

The Art Of Pen, London 1999 / Sayfa 200, 201

Ölçüler: 44 x 31 cm.

MEHMED ŞEFİK BEY (1820-1880)

“Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu”

Ketebeli. Hicri 1283 / Miladi 1866 tarihli. Ketebesi “Ketebehu Şefik, 1283” şeklinde atılmış. Muzika-i Hümâyun Hat Hocası Mehmed Şefik Bey tarafından “Celi Sülüs” hattı ile is (siyah) mürekkebi kullanılarak yazılmış istifli levha. Levhanın üst kısmına "Kalellahü teala fi kitabihil Kerim / Allahu Teala yüce kitapta buyurdu" anlamındaki yazı, alta ise Yusuf Suresi 64. ayet "Fallahu hayrun hafizan ve hüve erhamürrahimin / En hayırlı koruyucu Allah’tır ve O, merhamet edenlerin en merhametlisidir” tatbik edilmiş. "Nun" harfinin üstünde istifli sülüs hat ile “Sadakallahülazim / Yüce olan Allah doğruyu söyledi" ibaresi yer almakta. Yazının sağ ve solunda altın ile boyanmış “Rokoko” üslubunda çiçek buketleri, etrafında ise yeşil zemin üzerine altın ile boyanmış floral bir cetvel bulunmakta. Levha altın ile “Rokoko” üslubunda olağanüstü “Hâlkâr” tezhiplidir. Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu’na ait olması sebebi ile büyük önem arz eden, Türk Hat Sanatı’nın yüksek kıymette ele geçmez koleksiyonluk şaheseridir.

Provenans: Sultan II.Abdülhamid Han’ın Maliye Nazırı Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu

Ölçüler: 44.5 x 80 cm.

SEYYİD AHMED HİLMÎ (19.YÜZYIL)

“Gubari Hat Levha”

Ketebeli. Hicri 1249 / Miladi 1833 tarihli. Ketebesi “Ketebehu’l-fakîr el-hakîr es-Seyyid Ahmed el-Hilmî senete tisʻa ve erbaʻîn ve miʼeteyn ve elf (H.1249) min-telâmîzi el-Hâc Ahmed el-maʻrûf bi-Hamdi el-Cisrî” şeklinde atılmış. Hocası “El-Hac es-Seyyid Ahmed el-maruf Hamdi el-Hüseni”. Nohudî renkte aharlı kağıt üzerine is (siyah) mürekkebi ile yazılmış. Zengin altın yaldız ve çok renk ile “Rumî” üslubunda üst düzey tezhipli. Zencerekli ve altın cetvelli. Fevkalade kondisyonda. Türk Hat Sanatı’nın yüksek kıymette ele geçmez müzelik şaheseridir.

Merkezinde sülüs hattı ile “Muhammed” lafzı, içerisinde nesih hattı ile “M” harfinin ucundan itibaren gubari (toz) “Besmele” ile başlayan “Yasin-i Şerif”, “Muhammed” lafzının son harfi “D”nin solunda gubari (toz) “Besmele” ile başlayan “Fatiha Suresi” yer almakta ve lale formlu bir tasarımla sonlanmaktadır. Lale motifinin içinde hattat ismi ve eserin yazılış tarihi yer almaktadır. Üstün işaretinin içinde gubari (toz) “Ve ma erselnake illa rahmeten lil alemin / Biz, seni bütün insanlık için sadece bir rahmet olarak gönderdik” anlamındaki Enbiyâ suresi’nin 107. ayeti, yuvarlak formlu alan içine ise “Levlake lavlake lema halaktü’l-eflak / Sen olmasaydın, sen olmasaydın Ben âlemleri yaratmazdım” anlamındaki Hadis-i Şerif tatbik edilmiş. Yazı dışında kalan boşluklar altın ile gül goncası, lale, koyungözü, papatya ve yaprak motifleri ile tezyin edilmiş. Muhammed lafzının ortası, zencerekli cetvelin iç kısmı, köşeler ve cetvelin alt üst kısımlarında tepelik formları bulunmakta, formların içi “Rumî” üslubu bezemeler ile doldurulmuş. Zencerekli cetvelin dışında sıvama altın ile yapılmış ikinci bir cetvel yer almakta, turkuaz zemin üzerine dilimlerle ayrılmış alanlar içinde ise altın renkli “3 benek” motifleri yer almakta.

Ölçüler: 32 x 41 cm.

MEHMET FEHMÎ EFENDİ (1860-1915)

“Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu”

Hilye-i Şerife. “El-Hâc Hâfız Mehmed Fehmî Efendi” ketebeli. Gubari. Devasa ebatlarda, klasik Osmanlı hilyelerinden farklı tasarıma ve tezhibe sahip. Diğer örneği Medine’de Mescidi Nebevi’nin Ashab-ı Suffa kapısının sol yanında eskiden fermanların okunup ilan edildiği kürsünün duvarında asılı. “Gubari”, “Sülüs” ve “Nesih” hattı ile is (siyah) ve surh (kırmızı) mürekkebi kullanılarak yazılmış. Altın bezeme “Neoklasik” ve “Rokoko” üslubunda olağanüstü tezhipli. “Çark-ı Felek” ve “Rumî” gubariler ile zenginleştirilmiş. Altın cetvelli. İç ve dış tüm tezhip ve tezyinler aynı zamanda müzehhip ve ressam da olan hattat “Mehmed Fehmî Efendi”ye ait. Fevkalade kondisyonda. Orijinal altın varak muazzam çerçevesi içerisinde. Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu’na ait olması sebebi ile büyük önem arz eden, Türk Hat Sanatı’nın paha biçilmez bir başyapıtı ve ele geçmez müzelik şaheseridir.

Provenans: Sultan II.Abdülhamid Han’ın Maliye Nazırı Vezir Ahmed Reşad Paşa Koleksiyonu

BAŞMAKAMI; “Besmele-i Şerife” ve nesih hattı ile Neml Suresi 30. Ayet “İnnehu min Süleymâne ve innehu / O Süleyman’ın mektubudur” yazılı. Kırmızı renk “Müsenna” (aynalı) hat ile “Ya müfettiha’l- ebvâb / Ey kapıları açan” ve “İftah lenâ hayra’l- bâb / Bize hayır kapılarını aç” anlamındaki 2 istif tatbik edilmiş. Göbeğin etrafında İslam Peygamberi’nin isimleri “Muhammed”, “Mahmud”, “Ahmed” ve “Hamid” bulunmakta. Etrafı kırmızı ve siyah mürekkep ile merkezi “Sadaka Resul Allah”, etrafı “Kâle Resûlullahi sallallâhu aleyhi ve sellem” diye başlayan hadis metinleri yazılı “Çark-ı Felek” istifler ile zenginleştirilmiş.

GÖBEK BÖLÜMÜ; merkezde sülüs hat ile ”Muhammed” yazılı, etrafı “Çark-ı Felek” tekrarlı sülüs hat metinler ile çevrili. Etrafı “Gubari” yazı ile “Allah”, “Muhammed” lafzları ile “Aşere-i Mübeşşere” Cennet’le müjdelenen on kişi “Ebubekir”, “Ömer”, “Osman”, “Ali”, “Talha”, “Zubeyr”, “Abdurrahman bin Avf”, “Sa'd bin Ebi Vakkas”, “Said bin Zeyd” ve “Ebu Ubeyde bin Cerrah” ile ”Hasan”, “Hüseyin” yazılı. Gubarilerin etrafı celi sülüs hat ile tekrarlı “Kelime-i Tevhid”ler, dışı ise “Ol Resûl-i müctebâ hem rahmete'l lil âlemin, Bende medfûndur deyû eflâke fahr eyler zemîn, Ravzasın idüp ziyâret dedi Cibrîl-i emîn, Hâzihî cennâtü adnin fedhulûhâ hâlidîn” şeklinde Osmanlıca beyit yazılı. Etrafına “Besmele-i Şerif” ile başlayan Necm Suresi’nin ilk ayetleri, etrafına daha küçük oranda sülüs hat ile Esma-i Nebi “Allahumme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala alihi ve sahibihi ve sellim / Allah’ım Muhammed Aleyhisselam’a ve Ailesine, Ashabına Salatu Selam eyle” tatbik edilmiş. Etrafı gubari yazılar ile çevrili, yazıların merkezi siyah ve kırmızı mürekkep ile istifli “Kelime-i Tevhid” rozetleri ile zenginleştirilmiş.

ETEK BÖLÜMÜ; “Enbiya Suresi’nin 107. Ayeti “Ve ma erselnake illa rahmeten lil âlemin / Biz Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” yazılı. Altında dört şemse formlu alan içine dört halife “Ebubekir”, “Ömer”, Osman” ve “Ali”nin anlatımıyla Hz.Muhammed’in manevi özellikleri tatbik edilmiş. Lale formlu alan içine istifli sülüs hat “Kâle aleyhisselâm / Efendimiz buyurdu ki”, üst kısmına kırmızı mürekkep ile armudi formlu “Maşaallah”, altına sağ ve solda aynı özellikte “Barek Allah” ibaresi tatbik edilmiş. Her iki tarafta sırayla siyah mürekkeple bir satır istifli celi sülüs, iki satır nesih, kırmızı mürekkeple bir satır sülüs, siyah mürekkeple bir satır istifli celi sülüs ve kırmızı mürekkeple bir satır sülüs hat yazılmış. Yazı dizilerinin tam ortasında “Dahilek ya Resul Allah / Sana sığındım ey Allahın Resulu”, etrafında siyah mürekkep ile yazılmış “Çark-ı Felek” sülüs hatlar ile çiçek formu oluşturulmuş. Sağ ve solda çiçek formlu alan içine is mürekkebi ile sülüs hat “Şefaat ya Resul Allah / Allahın Resulü bana şefaat et” yazılı. Tam ortada hattat ismi “Mehmet Fehmi” okunmakta.

Ölçüler: 129 x 90 cm.
Çerçeveli Ölçü: 175 x 137 cm.

HANEDAN-I ABDÜLAZİZ HAN MÜDERRİSİ OSMAN ENVERÎ EFENDİ

“Kur’an-ı Kerim”

Ketebeli. Hicri 1281 / Miladi 1864 tarihli. Ketebesi “Osman Enverî” şeklinde atılmış. Saray işi. Aharlı kâğıt üzerine is mürekkebi kullanılarak nesih hattı ile yazılmış. Üst seviye altın ile “Neoklasik” üslupta tezhipli. Altın cetvelli, altın duraklı. Altın ile zilbahar tekniğinde bezenmiş miklepli deri cildi içerisinde. Osman Enveri Efendi, Sultan II.Abdülhamid Han’ın cülûsundan sonra Sultan Abdülaziz Han’ın Şehzâdegânı’na muallim olmuş, hattaki kudretine rağmen hattatlığı meslek olarak kabul etmemiş ve Şehzadegân Mektebi kapatılana kadar hocalık yapmıştır, bu sebeple eserlerine tesadüf edilmez fevkalade kıymettedir.

Miklebi bezemesiz cilt sırtında Vâkı’a Suresi’nn 79. Ayet’i “Lâ yemessuhu illâ-lmutahherûn / Ona, temiz olanlardan başkaları dokunamaz” yazılı. Serlevha sayfasında “Fatiha” ve “Bakara” sure isimleri istifli nesih hat ile altın zemin üzerine beyaz üstübeç mürekkebi ile yazılmış. 7 satır dışındaki zemin sıvama altın ile doldurulmuş. İki tarafında saç örgüsü cetveller bulunmakta, kıvrık dal üzerinde rumî ve hatayi motifler ile “Neoklasik” üslupta tezhipli, tezhibin uçları tığlarla nihayetlenmekte. İç sayfalar nesih hat ile 15 satır. Altın cetvellerin dışına “Cüz Gülü” motifleri tatbik edilmiş. Sure isimleri serlevha sayfasındaki gibi altın üzerine beyaz üstübeç mürekkebi ile yazılmış. Ketebe sayfası altın zemin üzerine primitif mavi ve kırmızı renkte Rumî laleler ve hatayi motifler ile bezeli.

Ölçüler: 17 x 11.5 cm.

KALTAKCIZÂDE HASAN FEVZÎ EFENDİ (KÜTAHÎ)

“Kur’an-ı Kerim”

Ketebeli. Hicri 1246 / Miladi 1830 tarihli. Ketebesi “Hasan el Fevzi el Maruf Kaltakcızâde el Kütahî” şeklinde atılmış. Aharlı kâğıt üzerine is mürekkebi kullanılarak nesih hattı ile yazılmış. Üst seviye altın ile “Neoklasik” üslupta tezhipli. Altın cetvelli, altın duraklı. Şemseli, salbekli, zencerikli ve miklepli deri cildi içerisinde.

Şemseli cilt sırtında istifli sülüs hat ile altın bezeme Vâkı’a Suresi’nin 79. ve 80. Ayet’leri “Lâ yemessuhu illâ-lmutahherûn, Tenzîlun min rabbi-l’âlemîn / Ona, temiz olanlardan başkaları dokunamaz, O, âlemlerin Rabbinden indirilmiştir” yazılı. Serlevha sayfasında “Fatiha” ve “Bakara” sure isimleri istifli sülüs hat ile altın zemin üzerine beyaz üstübeç mürekkebi ile yazılmış. 7 satır yazı dışındaki zemin sıvama altın ile doldurulmuş. Üç tarafında zencerek motifli cetveller bulunmakta, Rumî ve hatayi motifler ile “Neoklasik” tezhipli, tezhip uçları lacivert renkli tığlarla nihayetlenmekte. İç sayfalar nesih hat ile 14 satır. Altın cetvellerin dışına “Cüz Gülü” motifleri tatbik edilmiş. Sure isimleri serlevha sayfasındaki gibi altın üzerine beyaz üstübeç mürekkebi ile yazılmış. Ketebe sayfası altın zemin üzerine çiçek buketleri ve Rumî motifler ile bezeli.

Ölçüler: 18 x 12.5 cm.

KADIZÂDE SEYYİD MUSTAFA EFENDİ (SÜKÛTÎ)

“Kur’an-ı Kerim”

Ketebeli. Hicri 1257 / Miladi 1841 tarihli. Ketebesi “Kadızade es Seyyid Mustafa es Sukuti”, ketebe kaydı ise “El fakir el hakir es Seyyid Muhammed Zühdî” şeklindedir. İç sayfası is (siyah) mürekkebi ile “Haza Mushaf- ı Şerif “ibareli. Aharlı kâğıt üzerine is mürekkebi kullanılarak nesih hattı ile yazılmış. Üst seviye altın ile “Neoklasik” üslupta tezhipli. Altın cetvelli, altın duraklı. Şemseli, salbekli, zencerikli ve miklepli deri cildi içerisinde.

Serlevha sayfasında “Fatiha” ve “Bakara” sureleri daire formunda alana yazılarak sure isimlerinin yazılacağı alanlar boş bırakılmış ve altın ile bezenmiş. 7 satır yazı dışındaki zemin sıvama altın ile doldurulmuş, kıvrık dallar üzerinde çiçek, yaprak desenleri ve rumî motifler ile oluşturulmuş “Neoklasik” üslupta tezhiplenmiş. Etrafında beyaz zemin üzerine siyah saç örgüsü bir cetvel bulunmakta. Tezhipli sayfanın dış kısmı dilimli olarak tasarlanmış, dilimli kısımların uçları lacivert renkli tığlarla nihayetlenmiş. Sayfa kenarlarında “Cüz Gülleri (Aşer)” yer almakta.

Ölçüler: 17 x 11 cm.