MÜZELİK ESERLER MÜZAYEDESİ | 34

DEVR-İ SULTAN I.AHMED HAN “MİNYATÜRLÜ” MUHAMMEDİYE

“Muhammediye Fî Kemâlâti’l-Ahmediyye”

17.Yüzyıl başı. Sultan I.Ahmed Han'a atfen yazılmış. Saray işi, tezhipli ve minyatürlü. “Saray-ı Cedîde-i Âmire Hazinesi Dairesi (Edirne Sarayı) Hattatı Mehmed Selânikî Efendi” ketebeli. Hicri 1017 / Miladi 1608 tarihli. Sultan I.Ahmed Han ketebe ve ferağ kaydında “Âdil Sultan Sultan oğlu Sultan Sultan Gazi Mehmed Han oğlu Sultan Ahmed Han zamanında, Allah onun saltanatını âhir zamana kadar teyid eylesin, Allah onu en uzun zamana kadar ömürlü kılsın...” şeklinde yer almakta. Nesih hattı ile yazılmış. Altın üzerine “Rumî” ve “Hatayi” üslubunda üst düzey klasik tezhipli, altın cetvelli. Ketebe ve ferağ kaydı “Harrarahu el-fakîru kesîru’t-taksîri râcî ‘afve Rabbihi el-Kadîri Muhammed el-hakîru eş-şehîru bi-Selânikî fî serâyi’l-cedîdi fî dâri’l-hazîneti el-‘âmireti ‘ammerehallâhu Te’âlâ ilâ zemâni’l-ba’îdi fî zemeni es-Sultâni’l-‘âdili es-Sultânu ibni’s-Sultâni es-Sultâni Ahmed Hân ibni es-Sultân Muhammed Hân Gâzî eyyedallâhu Te’âlâ saltanatehu ilâ âhiri’z-zamâni fî seneti seb’a ‘aşera ve elfin Rahimallâhu limen de’â li-kâtibihi ve li-sâhibihi ve likâ Rabbihi” şeklinde atılmış. Eserin ismi altın zemin üzerine is mürekkebi ile, bölüm başlıkları ise altın ve surh (kırmızı) mürekkebi kullanılarak yazılmış. Eserde minyatürlü (sağ ve sol sayfaları kaplayan renkli tasvirlerin bulunduğu) özel bir bölüm yer almakta. Altın bezeme minyatürlü sayfaların üstünde uçları palmet motifli alemleri olan toplam 16 adet sancak ve sancakları taşıyan renkleri dağıtılmış belli belirsiz sahabe silüetleri dikkati çekmekte. Üzerinde altın ve beyaz renkli kutsal hale bulunan Hazreti Muhammed silüetinin elinde ise 3 dilimli “Muhammed'in Liva”sı (bayrağı) yer almakta. Bayrağın altın zemini üzerine sülüs hattı ile beyaz üstübeç mürekkebi kullanılarak “Besmele-i Şerife / Bismillahirrahmanirrahim” ve “Kelime-i Tevhid / Lailahe illallah Muhammeden Resul Allah” tatbik edilmiş.

Salbekli şemse motifli ve köşebentli orijinal deri cildi içerisinde. Cilt içerisine sonradan nesih hat ile “Bu Muhammediye Natık Hoca ... aleyhi rahmeten vâsia” notu düşülmüş. 15.Yüzyıl’da Yazıcıoğlu Mehmed tarafından ilk kez kaleme alınan Muhammediye, Kur’an-ı Kerim’den sonra en çok okunan eserdir. Ayrıca “Mesnevi”, “terkibi bent”, “terci-i bent”, “kıt’a” ve “kaside” gibi nazım şekilleri olan dokuz bin küsurluk beyitle en hacimli ilk manzum Türkçe eserdir. Üç geniş bölümden oluşur, ilk ölümde “Yaratılış”, ikinci bölümde “Hz.Peygamber'in doğumu, hayatı, savaşları, mucizeleri ve yakınları”, son bölümde ise “Kıyâmet alâmetleri, Âhiret hayatı ve hususiyetleri” kaleme alınmıştır. Günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv ve Neşriyat Müdürlüğü Kütüphanesi’nde “nr.431/A” kaydı ile yer alan nüshanın dışında 32 tanesi İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi’nde olmak üzere 58 tam, 7 eksik nüsha tespit edilmiştir. Bunların dışında Anadolu’nun çeşitli kütüphanelerinde (30’dan fazla) ve Kahire, Londra, Vatikan Kütüphaneleri’nde de 10’u aşkın yazma mevcuttur. Bütün bu nüshalar elle yazılarak çoğaltılmış (istinsah) eserlerdir, lakin çok azı minyatürlü ve zengin altın tezhiplidir. Türk Hat Sanatı’nın büyük önem ve kıymete sahip ele geçmez müzelik şaheseridir.

Provenans: Özel Koleksiyon

Ölçüler: 21.5 x 16.5 cm.

YEDİKULELİ SEYYİD ABDULLAH (1670-1731)

“Kıt’a”

17./18.Yüzyıl. Ketebeli. Ketebesi “Nemekahu es-Seyyid Abdullah gufira zünûbehu” şeklinde atılmış. Aharlı kağıt üzerine is mürekkebi kullanılarak sülüs ve nesih hattı ile “Hadis-i Şerif”ler yazılı, altın duraklı. İlk satırda “Kalbinde Kur’an’dan bir miktar bulunmayan kimse harap ev gibidir”, diğer satırlarda ise “Yalnız şu iki kişiye gıpta edilmelidir; Biri, Allah’ın kendisine verdiği Kur’ân ile gece gündüz meşgul olan kimse, diğeri Allah’ın kendisine verdiği malı gece gündüz harcayan kimse” ve “Her zaman Kur’an okuyan kimseye şöyle denecektir; Oku ve yüksel, dünyada tertîl ile okuduğun gibi burada datertîl ile oku. Şüphesiz senin merteben, okuduğun âyetin son noktasındadır” yazmakta. Altın cetvelli. Altın ile “Hatayi” üslubunda tezhipli, zerefşanlı. Sultan III.Ahmed Han’ın iradesiyle Topkapı Sarayı “Hatt-ı Ta’lik Muallimi” olan Yedikuleli Seyyid Abdullah’ın elinden çıkmış yüksek kıymette nadir koleksiyonluk eserdir.

Referans: Türk Hattatları, 1984 / Şevket RADO (Sayfa: 136)

Ölçüler: 15 x 23.5 cm.

RAMAZAN BİN İSMÂİL (Ö.1680)

“Kıt’a”

17.Yüzyıl. Ketebeli. Hicri 1082 / Miladi 1671 tarihli. Ketebesi “Ketebehu’l-hakîru el-ma’rûfu Ramazan ibn-ü İsmail, Sene 1082” şeklinde atılmış. Sultan IV.Mehmed Han (Avcı Mehmed) dönemi. Aharlı kağıt üzerine is mürekkebi kullanılarak sülüs ve nesih hattı ile “Hadis-i Şerif”ler yazılı, altın duraklı. İlk satırda sülüs hat ile “Üç duâ vardır ki icabet edilmesinde şüphe yoktur”, diğer satırlarda ise nesih hat ile İmam Gazalî’nin “İhyâü Ulûmiddîn” adlı eserinden “Meclislerin en hayırlısı en geniş olanıdır” ve “Yahudilere ve Hristiyanlara benzemeyin, Yahudilerin selam vermesi parmaklarla, Hristiyanların selam vermesi avuç içi iledir” yazmakta. Halkârî üslubunda tezhipli, battal ebru ile çevrelenmiş. Altın cetvelli. Şeyh Hamdullah Ekolü’nün en iyi temsilcilerinden kabul edilen Ramazan bin İsmâil’in elinden çıkmış yüksek kıymette nadir koleksiyonluk eserdir.

Referans: Türk Hattatları, 1984 / Şevket RADO (Sayfa: 102)

Ölçüler: 18 x 24 cm.

ŞEYHÜ’L-HATTÂTÎN ÖMER VASFİ EFENDİ (LÂZ ÖMER)

“İcâzet”

19.Yüzyıl başı. Ketebeli. Hicri 1231 / Miladi 1815 tarihli. Ketebesi “El-fakîru Omer el-Vasfî Hoca-i Meşk-ı Sarây-ı Âmire, Sene 1231” şeklinde atılmış. İcâzeti veren “Ömer Vasfi Efendi / Lâz Ömer”, icâzeti alan ise “Mehmed Nureddin Efendi”. Nohudi ve beyaz renkli aharlı kağıt üzerine is mürekkebi kullanılarak ilk satır “Sülüs”, iki ve üçüncü satırlar “Nesih”, son bölüm ise “İcâze” hattı ile yazılmış. İlk satırda “Bismillâhi teyemmünen bi-zikrihi’l-Celîl / Allah’ın celil ismini teberrüken Allah’ın adıyla” ibaresi, iki ve üçüncü satırlarda “Kâle Rasûlullâhi sallallahu aleyhi ve selleme yekûlu, Mâ lâ yef’alü ve yef’alü mâ lâ yü’meru ve yestevfâ ve lâ tüveffâ” şeklinde Hadis-i Şerif, alt kısımda ise “Bismillâhi teyemmünen bi-zikrihi’l-Celîli Ezintü bi-vaz’i’l-ketebeti li-nâmıkı hâzihi’l-kıt’ati’l-mergûbeti’l-meymûneti’l-mübâreketi’l-latîfeti’l-müstahsineti Mehmed Nûreddin’an Ağa Yazı Saray-ı Hümâyun fî Galata fî hânesi tavvelallâhu ‘umrehu ve zâdellâhu ‘ilmehu ve ma’rifetehu ve nâlellâhu mürâdehu âmîn el-fakîru Omer el-Vasfî Hoca-i Meşk-ı Sarây-ı Âmire, Sene 1231” şeklinde icâzet metni ve ketebe yazılı. Altın yaldız bezemeli, altın cetvelli. Klasik üslupta zengin tezhipli, ebrulu. Türk Hat Sanatı’nın belgesel özellikli yüksek kıymete sahip koleksiyonluk bir örneğidir.

Referans: Türk Hattatları, 1984 / Şevket RADO (Sayfa: 195)

Ölçüler: 18 x 25 cm.

BAKKAL ÂRİF EFENDİ (1836-1909)

“Meşk / Karalama”

19.Yüzyıl. Ketebeli. Şevkî Efendi’nin öğrencisi Filibeli (Bakkal) el-Hâc Ârif Efendi tarafından nohudi renkli aharlı kağıt üzerine is mürekkebi kullanılarak yazılmış. Sülüs ve nesih hattı ile “Rabbi Yessir ve Lâ Tu’assir Rabbi Temmim bi’l-hayr / Rabbim! Kolaylaştır, zorlaştırma Rabbim! Hayırla tamamla” yazılı. Harflerin tümü yalın halleriyle, “Be, Cim, Sin, Sad ve Tı” harflerinin diğer harflerle birleşimleri sülüs ve nesih formunda yazılmış ve kamış kalemin ucundaki nokta boyutunda ölçülendirilmiş. Altın cetvelli. Müzehhibi “Hilal Erkaya” tarafından altın ile “Barok” üslubunda tezhipli. Türk Hat Sanatı’ın yüksek kıymette ele geçmez koleksiyonluk bir örneğidir.

Referans: Türk Hattatları, 1984 / Şevket RADO (Sayfa: 238)

Ölçüler: 32 x 20 cm.
Çerçeve Ölçüsü: 55.5 x 41 cm.

BAKKAL ÂRİF EFENDİ (1836-1909)

“Hat Levha”

19.Yüzyıl. Ketebeli. Hicri 1303 tarihli. Şevkî Efendi’nin öğrencisi Filibeli (Bakkal) el-Hâc Ârif Efendi tarafından nohudi zemin üzerine is mürekkebi kullanılarak yazılmış. Sülüs hattı ile 4 satır halinde “Terk eyle cân u teni, Ara bul sen de seni, Gâfil olma gözün aç, Senden sorarlar seni” yazılı. Hatayi üslubunda hâlkar tezhipli. Altın cetvelli. Türk Hat Sanatı’nın yüksek kıymette ele geçmez koleksiyonluk bir örneğidir.

Sertifika: Eserin, Mimar Sinan Üniversitesi Hat Anasanat Dalı Başkanı Dr.Hüseyin Gündüz tarafından verilmiş “Ekspertiz Raporu” mevcuttur.

Referans: Türk Hattatları, 1984 / Şevket RADO (Sayfa: 238)

Ölçüler: 30.5 x 22 cm.
Çerçeve Ölçüsü: 43 x 34 cm.