YILDIZ PORSELEN SARAY İŞİ “HALİD NACİ” İMZALI ART-NOUVEAU VAZO

“Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu”

Osmanlı. “Ay-Yıldız” imalat damgalı. “Sene 1312 / 14” tarihli. Eski Türkçe ile “Halid Naci” imzalı. Sultan II.Abdülhamid Han dönemi. Saray işi, Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu özel üretimlerinden. Art-Nouveau üslubunda. Kallavi ebatlarda. Nadir tesadüf edilen “mercan” renginde, zengin altın yaldız bezemeli. Halid Naci tarafından üst düzey fırça kalitesinde figüratif ve realist peyzaj çalışmalı. Repoussé (kabartma) uygulanmış floral tezyinatlı, kaide çevresi tekrarlı “Fleur de Lis” motifleri ile çevrili. Yuvarlak düz dipli, yukarıya genişleyen şişkin gövdeli, silindirik boyunlu, geniş ağızlı, çift kulplu. Kulpları altın sıvama yapraklı girift dallardan oluşmakta. Beyaz hamurlu, beyaz astarlı, şeffaf sırlı. Altın yaldız konturlü. Haliyle. Eserin diğer eşi Raffi Portakal’ın 2011 tarihinde düzenlediği müzayedede 70.000 USD.’ye satılmıştır. Sultan II.Abdülhamid Han tarafından yetiştirilmek üzere Sèvres Porselen Fabrikası'na Paris’e gönderilen ve dönüşünde Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu Baş Ressamlığı’na atanan Halid Naci’nin elinden çıkmış, Türk Porselen Sanatı’nın benzer örnekleri “Saray Koleksiyonları”nda yer alan yüksek kıymette ele geçmez müzelik şaheseridir.

Referans: Porselencilik Tarihi, 1941 / Hüseyin KOCABAŞ

Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri, 2015 / Hülya Kalyoncu

Yükseklik: 69 cm.

Türk Çini Sanatı’nı canlandırmak, yeni bir yön ve hız vermek amacıyla Sultan II. Abdülhamid Han tarafından 1891 yılında Yıldız Sarayı bahçesinde Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu kurulmuştur. Hemen üretime başlayan Fabrika, 1894 depreminde zarar görmüş, aynı yıl İtalyan Mimar Raimondo d’Aronco’ya adeta yeniden yaptırılmıştır. Fabrika’nın kuruluşunda gerekli olan ileri teknoloji, her türlü malzeme ve kalıp Fransa'daki Sèvres ve Limoges fabrikalarından getirilmiştir. Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’nda üretilen eserlerin tümünde fabrikanın orijinal amblemi olan “Ay-Yıldız” damgası yer almaktadır. Damganın hemen altında eserin hangi yılda üretildiği yazar. Hereke Fabrikası gibi bir imparatorluk fabrikası olan Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’nda üretilen porselenler, öncelikli olarak son dönem saray, köşk ve kasırların dekorasyonunda kullanılmış ve armağan olarak yabancı hanedanlara sunulmuştur. Fabrikada birçok yerli ve yabancı sanatçı çalışmıştır. Bu sanatçıların en önemlilerinden biri olan Halid Naci, padişah tarafından yetiştirilmek üzere Sèvres Porselen Fabrikası'na gönderilmiştir. Fabrikanın kurulduğu ilk yıllarda üretilen eserler, form ve bezeme açısından Fransız porselenlerinin etkisindedir. Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’ndaki üretim, 1909 yılında, Sultan II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesiyle durdurulmuştur. Bu dönemde Müze-i Hümâyûn Müdürlüğü'ne bağlanan fabrikanın yeniden üretime geçmesi için Müze-i Hümâyûn’un müdürü olan Osman Hamdi Bey girişimlerde bulunmuştur. 1910 yılında Osman Hamdi Bey'in ölümüyle Halil Edhem Bey, Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu'nu yeniden çalıştırma hazırlıklarına başlar ve 1911 yılında fabrikada yeniden üretime geçilir.